Ο Τόμας Έντισον εφηύρε μια μηχανή που μετατρέπει το νερό σε κρασί, βρέθηκε ο τάφος του Σωκράτη κοντά στην Ακρόπολη, το Big Ben θα λειτουργήσει με νέο μηχανισμό και οι παλιοί του δείκτες θα δημοπρατηθούν, είναι μερικά από τα διάσημα ψέματα των ΜΜΕ, την 1η Απριλίου.
Παρόλο που η Πρωταπριλιά είναι η μέρα κατά την οποία τα ψέματα και οι φάρσες δικαιολογούνται, πολλοί είναι εκείνοι που κάθε χρόνο «την πατάνε» και πιστεύουν απίστευτες ιστορίες βγαλμένες από τη φαντασία.
Η Πρωταπριλιά είναι αγαπημένη ημέρα των μικρών παιδιών, καθώς σκαρώνουν διάφορα αστεία για να πειράξουν τους γονείς τους φίλους, ακόμα και τους δασκάλους στο σχολείο. Οι μελετητές, ιστορικοί και λαογράφοι διαφωνούν για το πότε και ποιοι καθιέρωσαν τα πρωταπριλιάτικα ψέματα κι έτσι οι εκδοχές είναι δύο:..
1. Η γαλλική πρωτοχρονιά…
Η πιο διαδεδομένη εκδοχή για την καθιέρωση της Πρωτοχρονιάς μας γυρνάει στον 16ο αιώνα στη Γαλλία. Έως το 1564, οι Γάλλοι γιόρταζαν την πρωτοχρονιά, κάθε 1η του Απρίλη, ώστε να είναι κοντά στο Πάσχα, αλλά και να ταυτίζεται με την αναγέννηση της φύσης, την άνοιξη. Εκείνη τη χρονιά, ο βασιλιάς Κάρολος Θ’ αποφάσισε να συμβαδίσει με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες και μετέφερε την Πρωτοχρονιά, την 1η Ιανουαρίου. Πολλοί δυσκολεύτηκαν να δεχτούν αυτή την αλλαγή και συνέχισαν να κάνουν πρωτοχρονιά τον Απρίλιο, όπως είχαν συνηθίσει. Οι υπόλοιποι άρχισαν να τους κοροϊδεύουν, να τους κάνουν πλάκες και να τους στέλνουν ψεύτικα δώρα και έτσι η 1η Απριλίου, από πρωτοχρονιά, μετατράπηκε σε ημέρα κοροϊδίας και φάρσας…
2. Τα ψέματα των ψαράδων
Η δεύτερη εκδοχή σχετίζεται με τους Κέλτες ψαράδες οι οποίοι ξεκινούσαν τη θερινή τους περίοδο ψαρέματος, την πρώτη του Απρίλη, όταν ο χειμώνας είχε τελειώσει και ο καιρός άρχιζε να καλυτερεύει. Οι συνθήκες όμως, τις περισσότερες φορές δεν ήταν ιδανικές και η ψαριά ήταν από μικρή έως ανύπαρκτη. Οι ψαράδες για να μην ντροπιαστούν έλεγαν διάφορα ψέματα και φανταστικές ιστορίες που δικαιολογούσαν την αποτυχία τους και έτσι η 1η του Απρίλη ταυτίστηκε με το ψέμα και την υπερβολή.
Οι γελωτοποιοί βασιλιάδες – Η πρωταπριλιάτικη εξήγηση
Υπάρχει και μια τρίτη εκδοχή που έρχεται από τα βυζαντινά χρόνια και την περίοδο της βασιλείας του Μεγάλου Κωνσταντίνου. Σύμφωνα με τον καθηγητή Ιστορίας Τζόζεφ Μπόσκιν, ομάδα γελωτοποιών του βασιλιά τόλμησε να ισχυριστεί ότι θα μπορούσε να κυβερνήσει καλύτερα από τον Κωνσταντίνο. Ο βασιλιάς διασκέδασε πολύ με αυτή τη δήλωση και προκάλεσε έναν από τους γελωτοποιούς, τον Κούγκελ, να πάρει τη θέση του για μια ημέρα. Ο Κούγκελ την ημέρα της διακυβέρνησης του, επέβαλε νόμο, σύμφωνα με τον οποίο, η 1η Απριλίου καθιερωνόταν ως ημέρα αφιερωμένη στο γελοίο και το υπερβολικό. Η διασκεδαστική αυτή εκδοχή δημοσιεύτηκε από το Assosiated Press το 1983. Πολύς κόσμος πίστεψε την ιστορία μέχρι να αποκαλυφθεί ότι επρόκειτο για φάρσα του Μπόσκιν, θύμα της οποίας είχε πέσει και το ίδιο το πρακτορείο.
Η πρωταπριλιά στην Ελλάδα
Στην Ελλάδα το έθιμο εκτιμάται ότι έγινε γνωστό από την εποχή των Σταυροφοριών. Η συνήθεια να λένε ψέματα αποτελεί, όπως υποστηρίζει ο λαογράφος Γεώργιος Μέγας, συνήθη μηχανισμό στην προσπάθεια εξασφάλισης της επιτυχίας μιας μαγικής ενέργειας ή ενός δύσκολου έργου, βάσει της αντίληψης ότι η ψευδολογία ξεγελά και εμποδίζει τις βλαπτικές δυνάμεις.
Και το ψέμα της Πρωταπριλιάς είναι «ένα σκόπιμο ξεγέλασμα των βλαπτικών δυνάμεων που θα εμπόδιζαν την αγροτική παραγωγή», σύμφωνα με το λαογράφο Δημήτριο Λουκάτο.
Στο πέρασμα των χρόνων ειπώθηκαν ή γράφτηκαν ψέματα που έμειναν στην ιστορία, καθώς η πλειοψηφία του κόσμου τα πίστεψε.
ΠΡΩΤΑΠΡΙΛΙΑ – Επικές φάρσες
Τον προηγούμενο αιώνα, η τεχνολογία βοήθησε κάποιους να δημιουργήσουν εξαιρετικές πρωταπριλιάτικες φάρσες.
Για παράδειγμα μια Αμερικάνικη εφημερίδα δημοσίευσε ένα άρθρο (στις αρχές του 20ού αιώνα), στο οποίο αναφερόταν ότι ο Τόμας Έντισον είχε εφεύρει μια μηχανή, η οποία μετέτρεπε το νερό σε κρασί. Οι μετοχές των εταιριών παρασκευής και διακίνησης οίνου, σημείωσαν κατακόρυφη πτώση στο χρηματιστήριο.
Κάποιες από τις πιο πετυχημένες πρωταπριλιάτικες φάρσες ανά τον κόσμο:
-Το 1957 ο παρουσιαστής ειδήσεων του BBC Ρίτσαρντ Ντίμπλεμπι παρουσιάζει οπτικοποιημένο ρεπορτάζ για την ανοιξιάτική συγκομιδή σπαγγέτι στην Ιταλία και γίνεται πιστευτός. Το ρεπορτάζ έδειχνε βρασμένα μακαρόνια κρεμασμένα σε δέντρα και ανθρώπους να τα μαζεύουν.
