Το φθινόπωρο ξεκινούν οι κατεδαφίσεις των πρώτων αυθαίρετων που ανεγέρθηκαν από την 1η Ιανουαρίου 2024 και μετά.
Αυτό επισημαίνει, μιλώντας στα «ΝΕΑ», ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Θοδωρής Σκυλακάκης. Σύμφωνα με τον ίδιο, η κατεδάφιση των αυθαιρέτων θα γίνει με έκτακτες εργολαβίες, ενώ οι περιοχές όπου βρίσκονται τα προς κατεδάφιση αυθαίρετα θα γίνουν γνωστές λίγο πριν ξεκινήσει η επιχείρηση κατεδάφισης. Το ίδιο θα ισχύει και για τους ιδιοκτήτες αυθαιρέτων, οι οποίοι θα ειδοποιηθούν την τελευταία στιγμή.
Οι διαδικασίες της κατεδάφισης θα υλοποιούνται άμεσα, εκτός αν οι ιδιοκτήτες των υπό κατεδάφιση αυθαιρέτων αποφασίσουν να κινηθούν με ένδικα μέσα εναντίον της απόφασης έκδοσης του πρωτοκόλλου κατεδάφισης. Σε αυτή την περίπτωση, το υπουργείο επιδιώκει από το στάδιο της αίτησης ακύρωσης έως την εκδίκαση της υπόθεσης να μεσολαβούν περίπου 4½ μήνες.
Η συνολική εικόνα του προβλήματος
Οπως εξηγεί ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, οι προαναφερόμενες κατεδαφίσεις εντάσσονται στη λεγόμενη Α’ Φάση του προγράμματος για τον εντοπισμό της αυθαίρετης δόμησης. Οταν ολοκληρωθεί το σύστημα παρακολούθησης του δομημένου περιβάλλοντος / εντοπισμού και κατεδάφισης των αυθαίρετων κατασκευών, θα μπορέσει να υπάρξει συνολική εικόνα για τον αριθμό και τις περιοχές των αυθαιρέτων που δεν έχουν τακτοποιηθεί.
Σημειώνεται πως το προαναφερόμενο σύστημα, για το οποίο φέρει την ευθύνη το ΥΠΕΝ, έχει συνολικό προϋπολογισμό 124 εκατομμυρίων ευρώ (100 εκατομμύρια από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και 24 εκατομμύρια από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων). Φορέας υλοποίησης είναι το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας (ΤΕΕ).
Θα κατεδαφίζονται και τα παλιά
Επισημαίνεται πως κόκκινη γραμμή παραμένει η 28η Ιουλίου 2011. Στη συνέχεια, με την ολοκλήρωση του συστήματος, θα τεθεί σε εφαρμογή η Β’ Φάση. Θα αρχίσει δηλαδή, όπως αναφέρει ο Θοδωρής Σκυλακάκης, νέα επιχείρηση κατεδάφισης, για τα λεγόμενα «παλιά» αυθαίρετα, αυτά δηλαδή που ανεγέρθηκαν – και δεν τακτοποιήθηκαν – πριν από την 28η Ιουλίου 2011.
Μέχρι στιγμής δεν έχουν ξεκαθαρίσει ποια θα είναι τα κριτήρια, με βάση τα οποία θα γίνεται η κατεδάφιση των λεγόμενων «παλιών» αυθαιρέτων, αλλά, όπως λένε από το ΥΠΕΝ, οι κατεδαφίσεις θα ξεκινήσουν από τις λεγόμενες «κραυγαλέες» περιπτώσεις, όπως είναι για παράδειγμα τα αυθαίρετα που ανεγέρθηκαν σε εκτάσεις που δεν ανήκουν ιδιοκτησιακά στους ιδιοκτήτες αυτών των κτισμάτων και είναι αδύνατον να νομιμοποιηθούν.
Μπουλντόζα κατεδαφίζει αυθαίρετο κτίσμα στο παραλιακό μέτωπο Αθηνών – Σουνίου (φωτογραφία αρχείου)
Τι θα γίνει με τα κατηγορίας 5
Σύμφωνα με τον υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας, όταν ξεκινήσει η επιχείρηση κατεδάφισης των παράνομων κτισμάτων (νέων και παλιών), τότε θα αρχίσει η συζήτηση για την τακτοποίηση των αυθαιρέτων με μεγάλες παραβάσεις (πρόκειται για τα αυθαίρετα που ανήκουν στη λεγόμενη κατηγορία 5).
Οπως αναφέρουν από το ΥΠΕΝ, το προηγούμενο μοντέλο εντοπισμού και κατεδάφισης – από τις Αποκεντρωμένες Διοικήσεις – απεδείχθη ότι δεν λειτούργησε κυρίως λόγω έλλειψης πόρων και ανθρώπινου δυναμικού. Τώρα, με το νέο καθεστώς, όποιος δεν έχει άδεια θα εντοπίζεται μέσα από τον μηχανισμό παρακολούθησης και έτσι θα περιοριστεί σημαντικά ο χρόνος ελέγχου. Σύμφωνα με τα όσα προβλέπονται, ο ιδιοκτήτης του αυθαιρέτου μπορεί να προβεί αυτοβούλως στην αποδοχή της έκθεσης αυτοψίας και στην κατεδάφιση ή αποκατάσταση της νόμιμης χρήσης με την επαναφορά των πραγμάτων στην προτέρα κατάσταση.
Τα πρόστιμα και οι ελαφρύνσεις
Σε περίπτωση συμμόρφωσης του ιδιοκτήτη, διαγράφεται το 50% του προστίμου ανέγερσης και δεν επιβάλλονται ή ανακαλούνται, εφόσον έχουν ήδη επιβληθεί, οι διοικητικές κυρώσεις, ενώ παύει και η διοικητική δίωξη. Σε περίπτωση μερικής συμμόρφωσης του ιδιοκτήτη, διαγράφεται το 50% του προστίμου ανέγερσης που αναλογεί στα κατεδαφιστέα κτίσματα και στις αποκατασταθείσες χρήσεις και κατά τα λοιπά επιβάλλονται όλες οι προβλεπόμενες κυρώσεις.
Τι προβλέπεται με το νέο σύστημα
Με το νέο πλαίσιο θα κατεδαφίζονται, όπως προαναφέρθηκε, κατά απόλυτη προτεραιότητα όλα τα αυθαίρετα που δεν έχουν άδεια και κατασκευάστηκαν μετά την 1η Ιανουαρίου του 2024.
Επίσης, προβλέπεται να κατεδαφίζεται ένας αριθμός αυθαιρέτων κατ’ ελάχιστον ίσος με τον αριθμό των οριστικών πρωτοκόλλων κατεδάφισης της χρονιάς αναφοράς (2024), κατά 50% με κριτήρια χρονικής προτεραιότητας και κατά 50% με κριτήρια περιβαλλοντικά και χωροταξικά.
Ο νόμος δίνει τη δυνατότητα της προτεραιοποίησης – κατά παρέκκλιση των προβλέψεων – για αυθαίρετα για τα οποία συνεπάγεται σημαντική περιβαλλοντική ζημιά. Στο πλαίσιο αυτό, έχει ήδη γίνει αίτημα στο Πράσινο Ταμείο για την έγκριση πίστωσης 2.000.000 ευρώ για κατεδάφιση των αυθαιρέτων που θα έχουν τελεσίδικες αποφάσεις και οριστικά πρωτόκολλα κατεδάφισης.
Τα όρια και οι έξι νόμοι
«Η πολιτεία επιδιώκει να θέσει για πρώτη φορά όρια στην αυθαίρετη δόμηση, θέμα που συζητιέται δεκαετίες, δίχως όμως να συγκρατήσει το μαζικό κύμα όσων αυθαιρετούν», δηλώνει ο υπουργός Ενέργειας και Περιβάλλοντος Θοδωρής Σκυλακάκης. «Το αποτέλεσμα είναι ότι μόνο τα τελευταία 13 χρόνια έχουν θεσπιστεί πέντε διαφορετικοί νόμοι (αυτός είναι ο έκτος) που είχαν πρωτίστως εισπρακτικό χαρακτήρα, εμπεδώνοντας στους πολίτες τη βεβαιότητα ότι κάθε αυθαίρετο – πλην ελαχίστων εξαιρέσεων – μπορεί να τακτοποιηθεί πληρώνοντας ένα πρόστιμο ανέγερσης και διατήρησης».
Νέο σύστημα παρακολούθησης
Προκειμένου να τεθεί σε εφαρμογή το σύστημα παρακολούθησης του δομημένου περιβάλλοντος προβλέπεται, μεταξύ άλλων, η προμήθεια δορυφορικών εικόνων για όλη την επικράτεια και παραγωγή ψηφιακού ορθοφωτοχάρτη αναφοράς για 100.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα.
Επίσης, προβλέπεται η παραγωγή ψηφιακού ορθοφωτοχάρτη ακρίβειας έως 20 εκατ. από αεροφωτογράφιση με επανδρωμένο αεροσκάφος, κατά προτεραιότητα σε περιοχές με αυξημένα προβλήματα αυθαίρετης δόμησης.
Ακόμη η δημιουργία ψηφιακού μοντέλου εδάφους και επιφάνειας και ψηφιοποίηση περίπου 2.020.000 κτισμάτων. Ο υπολογισμός κάλυψης και συνολικής δομημένης επιφάνειας κάθε κτίσματος και δημιουργία 3D μητρώου κτιρίων, καθώς και η χρήση μηχανικής μάθησης και προσαρμοσμένων αλγορίθμων τεχνητής νοημοσύνης.
Επιπλέον, προβλέπεται η δημιουργία Γραφείου Συντονισμού και παροχή υπηρεσιών υποστήριξης για την παρακολούθηση της αυθαίρετης δόμησης κατά το χρονικό διάστημα υλοποίησης του έργου, καθώς και για περίοδο 8 ετών από έμπειρους μηχανικούς, καθώς και η εγκατάσταση και λειτουργία UAV σταθμών σε κρίσιμες περιοχές που θα υποδειχθούν, με σκοπό τη συχνή περιοδική φωτοληψία.
