Η Ακολουθία των θυρανοιξίων του Μεταβυζαντινού Ιερού Ναού Αγίου Αθανασίου Αφιδνών του Δήμου Ωρωπού πραγματοποιήθηκε την Πέμπτη 16 Μαΐου 2024 χωροστατούντος του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Ιλίου, Αχαρνών και Πετρουπόλεως κ. κ. Αθηναγόρα παρουσία του δημάρχου Ωρωπού και του Αθανασίου Μαρτίνου που ήταν χορηγός των εργασιών αναστήλωσης και συντήρησης του ναού. Ο πάτερ Τιμόθεος Αναγνωστάκης της ενορίας Αφιδνών πρόσφερε στον χορηγό και ευεργέτη του τόπου εικόνα του Αγίου Αθανασίου και ανήγγειλε πως το εξωκλήσι θα γιορτάζει κάθε χρόνο στις 18 Ιανουαρίου και 2 Μαΐου. Παραβρέθηκαν ο βουλευτής Στέλιος Πέτσας, η αντιπεριφερειάρχης Ανατολικής Αττικής Βασιλική Καβαλλάρη, ο αντιδήμαρχος Αφιδνών Γιάννης Βλάχος, μέλη του Δημοτικού Συμβουλίου του Δήμου Ωρωπού, ο πρόεδρος της Κοινότητας Αφιδνών Δημήτρης Πάντος, μέλη των Δημοτικών Ενοτήτων του Δήμου Ωρωπού και πλήθος πιστών.
Σύμφωνα με ανακοίνωση της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ανατολικής Αττικής που είχε την ευθύνη των εργασιών προστασίας και ανάδειξης του Ιερού Ναού Αγίου Αθανασίου Αφιδνών (Κιούρκων). οι εργασίες υλοποιήθηκαν σύμφωνα με τις εγκεκριμένες από το ΥΠΠΟ μελέτες για την στερέωση και αποκατάσταση του ναού και την συντήρηση του τοιχογραφικού διακόσμου του, με την εποπτεία της ΕΦΑΑΝΑΤ και την συνδρομή της Διεύθυνσης Συντήρησης Αρχαίων και Νεωτέρων Μνημείων, από την οποία εκπονήθηκε η μελέτη συντήρησης. Η δαπάνη καλύφθηκε εξ ολοκλήρου από την ΑΙΓΕΑΣ ΑΜΚΕ και τον πρόεδρό της Αθανάσιο Μαρτίνο.
Ο μεταβυζαντινός ναός του Αγίου Αθανασίου είναι μονόχωρος τρούλος, πιθανώς του 17ου αιώνα, με τρίπλευρη εξωτερικά κόγχη στα ανατολικά. Ο τρούλος εξωτερικά είναι οκτάπλευρος και φέρει δύο ανοίγματα, ενώ εσωτερικά ο ημισφαιρικός θόλος στηρίζεται κατευθείαν στα σφαιρικά τρίγωνα (λοφία), χωρίς την δημιουργία τυμπάνου. Η κατασκευή των τόξων στους θόλους και στα αψιδώματα είναι επιμελημένη με λαξευτούς λίθους που εναλλάσσονται με πλίνθους. Στο κτιστό τέμπλο, ως ανώφλι της Ωραίας Πύλης, έχει χρησιμοποιηθεί βυζαντινό θωράκιο (10ος -11ος αι.), σε δεύτερη χρήση.
Ο ναός αρχικά ήταν κατάγραφος με τοιχογραφίες, από τις οποίες σώζονται η Άκρα Ταπείνωση στην πρόθεση, τμήμα των συλλειτουργούντων Ιεραρχών στην κόγχη, φυτικός διάκοσμος στο τέμπλο και διάφορα σπαράγματα σποραδικά στους τοίχους.
Το μνημείο είναι κτισμένο στη θέση παλαιοχριστιανικού-βυζαντινού κτιρίου που ανασκάφθηκε εν μέρει. Στην βορειοδυτική πλευρά του ναού αποκαλύφθηκε χώρος που ορίζεται από τοίχους στις τρεις πλευρές (ανατολική, βόρεια και δυτική) που πιθανώς ανήκει σε μεγαλύτερο κτίριο που συνεχιζόταν δυτικότερα. Οι τοίχοι του είναι λιθόκτιστοι, ενώ παρεμβάλλεται οριζόντια ζώνη από πλίνθους, και διατηρούν τμηματικά προστατευτικό κονίαμα. Το δάπεδο του ήταν επιστρωμένο με ορθογώνιες και τετράγωνες πλίνθινες πλάκες. Επιπλέον, αποκαλύφθηκε κυκλική δεξαμενή στην βόρεια πλευρά του ναού και οικοδομικά κατάλοιπα στη νότια.
Η ύπαρξη ερειπωμένου σταυροειδούς εγγεγραμμένου βυζαντινού ναού (12ος-14ος αι.), που εντοπίζεται σε μικρή απόσταση βόρεια του μεταβυζαντινού μνημείου, συμπληρώνει την μακρόχρονη λατρευτική χρήση του χώρου από τους παλαιοχριστιανικούς έως τους μεταβυζαντινούς χρόνους.
