Από την Μεγάλη Πέμπτη οι απορίες αρχίζουν να πληθαίνουν. Κάθε χρόνο τα “Δώδεκα Ευαγγέλια” εγείρουν μια λιτανεία από ερωτήματα.
Ερώτηση πρώτη: “Τι έστιν αλήθεια;” ρώτησε ο Πιλάτος τον Ιησούν, ο οποίος εσιώπησε. Απορία επίκαιρη και επίμαχη, ιδίως την εποχή των ψευδο-ειδήσεων και της μετα-αλήθειας.
Ερώτηση δεύτερη: σε ποια γλώσσα ανέκρινε τον Ιησού ο Πιλάτος; Δεν μνημονεύουν οι Ευαγγελιστές την παρουσία διερμηνέως. Ο Πιλάτος, ως Ρωμαίος και δη αξιωματούχος, δεν θα καταδεχόταν να μιλήσει τη μητρική γλώσσα του Ιησού, την αραμαϊκή, ακόμη και αν τη γνώριζε. Η Γαλιλαία, η πατρίδα του Ιησού από τη Ναζαρέτ, ήταν μια επαρχία βαθύτατα εξελληνισμένη. Μήπως, στην επίσημη περίσταση της ανάκρισης, συνομίλησαν ο Πιλάτος και ο Ιησούς στα ελληνικά;
Ερώτηση τρίτη: όταν οι αρxιερείς και οι υπηρέτες στο πραιτώριο “εκραύγασαν λέγοντες˙ Σταύρωσον, σταύρωσον” (Ιωάννης 19: 6), ποια διαδικασία εννοούσαν; H λέξη «σταυρός» ήδη σημαίνει «παλούκι» στον Όμηρο. Το ρήμα “σταυρῶ” (=σταυρώνω) δεν μαρτυρείται την κλασική περίοδο. Μαρτυρείται όμως το “ἀνα-σταυρῶ” (που υπονοεί την ανύψωση). Οι περισσότεροι ιστορικοί και αρχαιολόγοι θεωρούν το “ἀνασταυρῶ” συνώνυμο με το “ἀνασκολοπίζω”. Και τα δύο ρήματα (που μνημονεύει πρώτος ο Ηρόδοτος) αναφέρονται στην εξαιρετικά ατιμωτική θανατική ποινή της δημόσιας αναρτήσεως― του μετεωρισμού.
Οι Ρωμαίοι προσέδεναν με σχοινί ή με πρόκες τον κατάδικο, ο οποίος μπορούσε να είναι, για παράδειγμα, ληστής ή φυγάς, πάνω ένα ικρίωμα, το κάθετο ξύλο του οποίου ονομαζόταν crux. Ο όρος αυτός δήλωνε επίσης τον σύνθετο― οριζόντιο και κάθετο― σταυρό. Το λατινικό λεξιλόγιο περιλαμβάνει και τον όρο patibulum, που σημαίνει το οριζόντιο ξύλο που συχνά είχε ο σταυρός. Ο κατάδικος, αλυσοδεμένος, ενίοτε κουβαλούσε στους ώμους του το ξύλο αυτό πορευόμενος προς τον τόπο της εκτέλεσης, όπου τον περίμενε το οριζόντιο «παλούκι».
Το κρέμασμα μπορούσε να γίνει και μετά θάνατον. Σε μία τουλάχιστον περίπτωση οι εκτελεστές εξαπέλυσαν μια αρκούδα για να κατασπαράξει τον χώρο της κάτω κοιλίας ενός ζωντανού «εσταυρωμένου». Εν γένει ο «εσταυρωμένος» δεν ήταν ολότελα γυμνός.
Τα Ευαγγέλια, τα οποία είναι και οι πληρέστερες πρώιμες πηγές μας για τη διαδικασία της σταύρωσης, συμφωνούν ως προς τις γενικές τεχνικές λεπτομέρειες. Παραμένει όμως το ερώτημα, πώς έμοιαζε ο σταυρός του Ιησού; Ήταν απλώς κάθετος ή είχε το σχήμα του “Τ”; Ο Λουκιανός (πέθανε περί το 180 μ.Χ. ), στον σατιρικό του διάλογο “Προμηθεύς ή Καύκασος” αλλά και κάποιες εγχάρακτες επιγραφές του 200 μ.Χ.. απεικονίζουν τον σταυρό των ειδωλολατρών ως έχοντα το σχήμα “Τ’. Ίσως ο Ιησούς να σταυρώθηκε πάνω σε έναν τέτοιο σταυρό.
Τέταρτη ερώτηση (που προκύπτει ιδίαιτερα το Μέγα Σάββατον): τι συνέβη—τι συμβαίνει—ανάμεσα στο “Τετέλεσται” και το “Χριστός ανέστη”;
O Λουκιανός σε άλλο έργο του («Περί της Περεγρίνου τελευτής», 11) αναφέρει ένα σοφό άνθρωπο, που οι Χριστιανοί «λατρεύουν ως θεό» και που ανασκολοπίστηκε στην Παλαιστίνη (ἐκεῖνον ὃν ἔτι σέβουσι, τὸν ἄνθρωπον τὸν ἐν τῇ Παλαιστίνῃ ἀνα-σκολοπισθέντα).
Ήταν απλώς ένας σοφός ο Ιησούς; Τι συνέβη μετά τον ανασκολοπισμό του;
Η απάντηση του Αποστόλου Παύλου:
“Κατεπόθη ο θάνατος.”
Χριστός ανέστη!
*Καθηγητής Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας, ΔΠΘ, Επίτιμος Δ/ντης Κέντρου Ελληνικών Σπουδών Ελλάδος (CHS GR), Παν/μιο Harvard
